МухIамад, дуца Москваялда гьабулеб аслияб хIалтIи щиб?
      Дун хIалтIулев вуго дунялалдаго машгьураб Халкъазул гьудуллъиялъул Россиялъул университеталъул медицинаялъул факультеталъул травматологиялъул ва ортопедиялъул кафедраялда. Дица дарсал кьола ва лекцияби цIалула Африкаялдаса, Индиялдаса, Пакистаналдаса, Парабиязул улкабаздаса ва цогидалги къватIисел пачалихъаздаса цIализе рачIарал студентазе. Гьединго дица хъвала медицинаялъул факультеталда цIалулел студентазе тIахьал. Гьеб хIалтIи дие бищунго рекIее гIола. Цоги абизе, исана, октябрь моцIалда нижеца тIобитIизе буго травматологиялъул ва ортопедиялъул рахъалъ гIолохъанал гIалимзабазул конференция. Гьелъул мурадги буго гIолохъанал, махщел ва лъай бугел специалистал тIатинари.
       Дагъистаниязда мун лъала Москваялда тIоцебе культураялъул центр гIуцIарав чи хIисабадда. Жакъа кин бугеб гьелъул иш?
      Москваялда нижеца рагьун буго Дагъистаналъул тIолалгоязде гIунтIун мацIал малъулеб школа. Гьенибго малъула Дагьистаналъул кьурдаби гьаризе ва ксчI ахIизе. Гьарула мижеца батIи-батIиял юбилеял, выставкаби. Лъида ракIалда гьечIел араб соналъул август моцIалъ ккарал лъугьа-бахъинал? Исана лъагIел сверана чачаназул къачагъаз Дагъистаналде гьужум гьабуралдаса. Нилъедаго гIадкн, москваялъулаздаги цIакъ рекIеда хIунсана гьеб иш. Доб мехалъ нижеца гIуцIун букIана "Ниж мунгун руго Дагьистан" абураб жамгIияб комитет. Гьелъул членаллъун рукIана депутатал, губернаторал, Россиялъул ва къватIисел пачалихъазул жамгIиял хIаракатчагIи. Комитеталъул хIаракаталдалъун тIобитIун букIана Дагьистаналъул къо. Гьенире рачIун рукIана Москваялда гIумру гьабулел чачаналги. Гьезги загьир гьабуна Хаттабица, Басаевас ва цогидалги хъачагьаз гьарулел такъсираздаса разилъи гьечIолъи. Дида Москваялда дандчIвачIо хъачагьазул рахъ кколев цониги чачанав. ЦIумада, Болъихъ ва ЦIияблак районазул росабазе бажарараб кумек гьабизе хIадурлъи загьир гьабулеб букIана гьез.
       Дур хIисабалда, щиб жо кколеб Чачаналда рагь ва лъие гьеб хIажат бугеб?
      Ичкерия жакъа захIматго унтун буго. Сунца? Чачаназул буго жидеца бокьараб гьабизе бегьулин ва жал лъиего мутIигIлъуларин абураб хасият. Жибго жиндаго чIараб лъугьани "алжан", Дудаевас абухъе, "Кувейт" гIуцIун бажариялда ракIчIун букIана гьезул. Гьеб кинабго батана маргьа. Гьеб пикру батана бидулаблъун. Гьелъие квербакъиги гьабуна Ельциница, Дудаевас ва гьезул командабаз. Гьанже цере лъугьана хъачагьал. Гьелги руго кIудияб политикаялъул гIухьбузул тIилазда цере ругел гIиял гIадал чагIи. Унеб буго Россиялда данде рагъ. Россиялъе квеш бугебгIан, лъикI буго цоцо улкабазе. Масала, Россиялъухъа бажарулеб гьечIо чIегIернарт къватIисел пачалихъазе бичизе. Гьеб бичулеб буго цогидал олигархаз, гIемерго багьаго ва гьел бечелъулел руго. Гьединго, исламалъул батIибатIиял фондаз, гIуцIабаз бакIарулеб буго гIарац Россиялда ислам цIунизе абун. Гьеб гIарцул 10 процент гурони Чачаналде щолеб гьечIо. ХутIараб рикIкIен гIемераб гIарац кисиниб лъолез квербакъи гьабулеб буго рагь лъугIичIого букIине. Цоги, Чачан буго ярагъ бичизе киналгIаги ресал ругеб бакI. Аслияб къагIидаялда гьениб ярагь бичулеб буго жалго россиялъулаз.
      Наркобизнес буго жакъа къоялъ бищун хайир цIикIкIараздасан цояб. Ратун руго наркотикал гIезарулел, Радуевасул ва Басаевасул кверщаликь ругел хурзал. Къокъго абуни, Чачанадда буго чIегIерал ишазул "алжан". ХIатта лагьлъиялде гIадамал рачунги гьабулеб буго гьениб гIарац.
       Киназдаго лъалаха Дагьистаналде хъачагьал дур гIагараб ЦIумада районалдасан рачIараллъи. Кин дуца къабул гьабураб гьеб хабар?
       Гьеб лъугьабахъин ккелелде анкьалъ цеве Эчеда игГйданалда дун дандчIван вукIана бтевикалгун. Гьенире рачIун рукIана Багьавудинил вакилзаби. Гьезда гьоркьор рукIана хIатта пакистаналъулалгицин. ДандчIваялда гIахьаллъи гьабуна цIумадисезул вакилзабазги. Боевиказ бицунеб букIана Дагъистаналда шаригIат, ай бацIцIадаб ислам тIобитIизабизе хIажат букIиналъул.
      Дун рази вукIана гьез бицунеб цо жоялда, ай Дагьистаналда ришватчилъиги, гьекъелмехтелги,
      хъахIбалъиги, наркоманияги цIикIкIун букIиналда, гIолохъабазе хIалтIизе бакIал гьечIолъиялда. Амма дун рази вукIинчIо иш лъикIлъизабиялъе яргьица кумек гьабиялда. Боевикал дида разилъичIо ва яргъица гурого нух бахъулареблъиялда ракIчIун букIана гьезул. Кин букIаниги, гьез дие рагIи кьун букIана жидеца питна байбихьиларилан. Кьураб рагIи гьез хвезабуна.
      Бищунго дида квеш букIараб жо, Иорданиялъул, Пакистаналъул, Афгьанистаналъул хъачагьазул нухмалъиялда гьоркь нилъерго чагIи нилъедетIаде кIанцIи. Амма дагьистанияз букIине кколеб дандчIвай гьабуна гьел гъарабашазда.
       Чачанги тун, рачIа Москваялда гIумру гьабулел дагъистаниязул хIакъалъулъ бицине. "Кавказалъул миллатазул гьурмал". Кинаб бербалагьи бугеб жакъа гьездехун гIурусазул?
       Дагъистаниязда, хасго магIарулазда лъазе ккола Москваялда гIумру гьабун ругел дагъистанияз гьениб жеги цониги такъсир гьабичIеблъи. Такъсирал гьарула тIаде рачIарал дагъистанияз, хасго магIарулаз. ТакъсирчагIазул цебесеб кьерда руго
      чIарадисел, къахIисел ва гьизилюрталъулал. Москваялда гьечIо дун жаниве щвечIеб туснахъ. Кисакирго ратула нилъерал. Гьез гьарурал такъсиралги рукIуна рагIизе нечарал: руччабазда хIал гьаби, рукъзал рикъи, рэкет, хъахIбаби ричи. Нилъер магIарулал ратула бищун къабихIалщинал ишал гьарулел. Гьелдего тIаде, азербайжаналъулал руго базаразда тIалъи гьабулел, гуржиял -"законалда ругрI цIогьал". Рихьулиш такъсирчагIи руго тIаде рачIарал' кавказалъулал. Гьайгьай, москваялъулазе гьеб иш квеш буго. ТIадеги, тахшагьар бакьулъ кIиго кIудикIудияб мина кьвагьизабураб мехалъ байбихьана унгоунгоял халгьабиял. Москваялда хъвай-хъвагIай гьечIев чи туснахъ гьавулев вукIана.
      Дица ритIараллъун рикIкIуна мэр Лужковас гьарулел тадбирал. Милициялъулаз цIакъго гIорхъолъа рорчIарал ишал гьаризе байбихьараб мехалъ, нижеца тIалаб гьабуна гьевгун дандчIвазе.
      ДандчIваялъул хIасилалда гIуцIана хасаб комиссия. Москваялъул администрациялда рагьана божилъиялъул телефон. Дагъистанияздехун гьабураб законалда данде кколареб бокьараб иш тIубазе кIола гьанже. Дие бокьилаан Москваялде дагьистаниял цIогьодизе, бикъахъамизе ва цогидалги такъсирал гьаризе гурел, жидерга бизнес гьабизе рачIине.
       Ругищ Москваялда ялъуни областалда дагъистаниязе хIалтIизе бакIал?
       Москваялда руго хIалтIизе гIемерал ресал. Бокьани бакIал раялда хIалтIе, бокьани Подмосковьеялда рукъалъул хIайванал (гIачи, гIиял, гIанкIухIелеко ва цогидалги) гIезаре. Гьабе цогидабги даран.
      Лужковас кидаго рахъ ккола гьоркьохъеб ва гьитIинаб бизнесалъул.
      Гьелъин ккун бугеб Москваялъул бюджеталъул 60 процент.
       Кинал ресал ругел Москваялда ругел бусурбабазе дин гьабизе?
       Ю. Лужковас рахъ ккола киналгIаги диназул. Москваялда хIалтIулеб буго анкьго нухалъ имам Шамилица жаниб как бараб мажгит. Гьединго хIалтIулел руго Соборалъул мажгит, КIудияб ВатIанияб рагьда хварал ракIалде щвеялъе бараб мажгит. Гьанже изну кьун буго имам Ша.мил ракIалде швеялъе мажгит базе. Дица гьарула дагьистаниязда Лужковасе бетIер къулеян, гьесухъе баркалаялъул кагьат хъваян. Москва бакьулъ, христианазул ракьалда гьес ихтияр кьун буго бусурбабазе мажгит эхетизе. ТIадеги, жидерго бюджеталдаса гIарцулаб кумек гьабулеб буго гьеб базе. Мажгит базе гIараи тIалаб гьабулеб буго батIибатIиял гIуцIабазухъаги. Гьелъие дагъистаниязги кумек гьабилин хьул буго.
       Чан дагъистанияв вугев Москваялда ва областалда жакъа къоялъ?
      Москваялда ва областалда гIагашагарго 100 азарго чи ватилин ккола.
       Кин бичIчIилеб бищунго гIакъилал дагьистаниял Москваялда хIалтIулел рукIин?
       Дагъистаналда хIадтIизе ресал гьечIолъиялъцин гуриШ гьел гьенире унел?
      Гьайгьай, тахшагьаралле цIала киналго щайгурелъул гьенир руго гIелмияб цIехрехалъул бищунго лъикIал институтал, заводал, фабрикал ва цогидабги. Россиялъул бизнесалъул 80 процент Москваялда гьабулелъул, гьелъги батила. Москваялда квеш букIарабани гьениве щивго инароан. Гьеб цо. КIиабизе абуни, мукIурлъизе ккола Дагьистан тухумазде бикьун букIиналъе. Цояз ччугIил, кIиабилез чIегIернартил, лъабабилез банказул, ункъабилез бакIал раялъул, газалъул ва цогидабги бизнес гьабун, гIадатияв чи хIалтIи гьечIого хутIун вуго.
      ЛъикIаб хIалтIи щвезе ккани, гьесие къваригIунеб буго лъикIаб лъайхъвай ялъуни гIемераб гIарац. Парацги гьечIони, бажари бугел чагIазулгун лъайхъвайги гьечIони, кигIан гIакъилавги чи гIадада хвезе рес буго нилъер гьанив.
      Гьединго, Дагьистаналъул ВУЗазде, хIатта техникумаздецин цIализе лъугьинё кканани, хIажалъулеб буго гIарац. Гьелъги долъги гIадада холел руго гIолохъаби. Полохъабазул къварилъабазул тIалаб гьабулеб цониги гIуцIи гьечIин ккола республикаялда. Кинха Дагьистанадда гIумру гьабилеб? Гьеб буго гIемерисел иш бажарулел дагьистаниял Россиялде гочиналъе гIилла.
       Щибха гьабизе кколеб иш лъикIлъизабиялъе?
       ГIолохъаби цIализе росизе ккола гIарцухъ балагьун гурел, лъаялъухъ балагьун. ХIалтIуде чагIи росизе ккола лъайхъваялдалъун гурел, махщалиде ва лъаялде балагьун. Гьабизе кколеб жо киназдаго лъала, амма кисинибе унеб шагьипараялъул гурони ургьел гьабулев чи гIагарал соназ дандчIваялда хьулго гьечIо.

      ГарачIвари гьабуна ГI. ГIИСАЛМУХIАМАДОВАС.

Новые фотографии и комментарии!

Подать заявку на участие в туристическом походе в 2009г. к горе Адало-Шухгельмеэр и Заинкорт по Цумадинскому району Дагестана, можно здесь.

ЗАКАЗЫВАЙТЕ КАЛЕНДАРИ

В целях привлечения дополнительных финансов для поддержания сайта www.tsumada.ru организован выпуск календарей с панорамными снимками селении и пейзажей Цумадинского района включая селения расположенные на равнинной части Дагестана, где компактно проживают Цумадинцы.

Расценки для желающих купить календари:
тираж от 1 до 10 шт. цена за 1шт. 200руб.
тираж от 11 до 25 шт. цена за 1шт. 150руб.
тираж от 26 до 49 шт. цена за 1шт. 100руб.
тираж от 50 шт. и более цена за 1шт. 50руб.
Выбрать для себя календарь вы можете в фотогалерее раздел Плакаты/Календари. (т.8928-224-11-17)