ЭБЕЛАЛЪУЛ ХIАДИСАЛ
ИлулI хIадисали

ЦЕБЕРАГIИ

ЗахIматго унтарай эбелалъул бусадухъ гIодовги чIун рижарал пикрабазул кьучIалда гьарурал гьал хъвай-хъвагIаязда машгьурав дагъистанияв, доктор МухIамад Пабдулхабировас бицен гьабулеб буго ВатIанияб рагъул заманалъул бесдал лъималазулги магIарул руччабазулги бакIаб къисматалъул гуреб-ги, эбел-инсуда цебе лъималазул борчалъулги, гье-динго лъикIлъиялдаги квешлъиялдаги гьоркьоб бугеб батIалъиялъулги. Авторас тIадегIанаб къимат кьо-леб буго ахираб анкьго соналъ унтарай жиндирго эбелалъе ракIунтун хъулухъ гьабурай яц Шамсиятие. Хасго гъваридго пикру гьабулеб буго Пабдул-хабировас гIумруялъулги хвелалъулги хIакъалъулъ. Гьединал хъвай-хъвагIаял къанагIат гурони рукIунаро нилъер газетаздагун журналазда. Гьанибго абизе кко-ла гьеб буго чIамалазул мацIазда хъвараб тIоцебесеб гьединаб хIалтIи.

Дида лъалаан Хасибат, йокьулаан гьейги, рокьу-ла гьелъул лъималги. ГьитIинго эменги хун хутIарай гIадан хIисабалда, дида лъикI бичIчIула Дагъиста-налдаги Москваялдаги лъалев доктор МухIамад Пабдулхабировасул рекIел бухIи. Дида лъикIаблъун бихьула киналго чIамалазе МухIамадил гьал хъвай-хъвагIаял цIализе. Гьеб цIаларазда ГIабдулхабировасул хъвай-хъвагIаязулъ ратила гIезегIан тIад ургъизесел пикраби.

PS. ЧIамалазул мацIалъул хъвай-хъвагIай гьечIолъиги хIисабалде босун, "ХIадисал" хъван руго гIурус-чIамалазул словарь-алфавиталда. Гье-нире тIаде журан руго авар алфавиталда лълъ хIарпалде данде кколеб лI ва цI хIарпалде данде кколеб сI хIарпалги. Масала: лълъулъазе - чIучIана; цIогьор-сIогьор.

ЭчIиссия чIамалалдуб мисIихъа лълъелъадала идалаб ва ин-надала букъулалалIаб гьоэ словар -хоше гьекьи йессада идийе Тураласув МахIаммадий гIалиме ягь ПатIиматхехин олъил! гошаб къимматла игьи хъвадда кагъат,

Гьо йисаме ПатIи!

Дела эчIиссия ида хъвадахъ илIиб мисIихъа кагъат. Обла духе. -"ЭтилакIахъ?" - дахъ мин хинсалада де икьида гьа-кь.

ЭчIиссия. Милла ида ди-кIада микIида йикIва имала вичIа еххунна, -"Има" - дахъ икьиладала гьайидас ва илъатвлъелI эшвлъи-букьлъи тIоббад иидаб. Гьукь йикIвадала минн райончIдала эчIиссия Иди школа булIал асил! медальлъа. ЯхатIв Агъвали дела булIал школа гьукьда-медальлъа. Илъатубедуб тIалаб гьооб игьидаб букIа Советияб хIукуматид. Яасс хIакимзабадви гошабе сIогьорзаби ида эчIи эсбахъе бацидахъ. Зибедала гьукьисс бакIве бисинна-гудда гьукь. Гьакьисс ришват динхе хардалла заман букIаха уде егьималIан динда инсгитутхе эсбахьедала вессла вукIелълъ ва тохтурлъилI ди

Абдулхабиров Магомед Абдулхабирович.
id:000010009175

иннадала вулIла вукIелълъ. 06 бешушила бесла букихвида. ИлIи гIумру игь сIогьорзаби туснахъ лIан бакIудаб егьималIан.

ЭчIлIаб. Дулъа ди ила идаледа якIв -якIвечIода. 06 дихе иидеда. Дуй гьоэ якIвелъала ва дуб гошаб гьуннарлъала баркаллачIан духъ икьида: "-Дий ила ялIама эшлъихъа ида зайлахъ" - дахъ. Ай милIабалъан ди олълъичI эссбахъе ида. МикIудба хьуллесс ида ялIамала илвлъа бигьалъи булIодахъ. БичIелI гьисIв ахиннаб - иквалаб йикIулдиесс илIичI квада ихв гуда.

ЛъалъалIаб. ИлачIан ди иннадала гуллаб вукIа илIибда мисIихъа. ИлIибда мисIихъа хъваделъа хахамад сIабалла ди яIквелъа микIубкIала бигьалъи булIилъихъдахъла ида хьул. ДухекIада гьолъхъа себиладхве иила биси илIиб мисIичI хъвадда. ГьуинкькIама ми эсбахъекIахъдахъла йисIи дулъа илулI басна идал дилъа.

... Ягьуди басенхъа исси ила йикIва ида гьалIандала эчIчIи къувате ягь. Дихедала гьа-а олъльи ахал гьецIалаб якIведа гьатIнлIла ва бекъулIан

сIидо, авалдахъо гьалIи ячдаб гьучIал! себиладуч! ахал гьецIидасдала химди. Хахадаб гьадамалъакIада микIубда джаджала гуд колхузлIан амахикIада хIалтIид ила егъв егьималI. Белолла ой йигъудаб йикIва, чачаналдуб къегьалъихъла ой хIалтIид, дояркалъилIла йикIва; екьела игь, ялвбелла игь. гьакъв - къогь -бекьла игь; ризикъилIла, худалIла ва хъизанлIла игь тIалаб. Илъас-илъала егъв бакIукIе хIалтIбе игь илуд. РагъиллI заманалIандала гьалIа гьадами икIидалъи ила йиналIаб ийкIва ида себилала ягьилачIа гьодулIа гьоб бахъуна гьалIа гьадам - ягь бичIелъе.

... Къина зекъви эгьи ниэлъе икунадала бажардида макIачIилI кобала игьи тIамсачI ах кьихан йиналIаб йикIва ила. ИлучI гурхIид де ой бегъусс ахалдала гьесIалаб йикIвелълъ. Ила йикIудаб йикIва сIиянда гъазвабе, никвабе ва гъавабе зекъвидахъ, бекъулI зайлахъдахъ. Гьукь йисинна ила гьалибахабици гьасIа йиссуннаб, никвабе яшидас йилIв. Гьункь ой йикв бегьани. Икьис дараби игьадала ахал гьесIелъ ила. МукIурлъдахъ йикIвелъ ила ссиянисс жигар инлълъичIо муналIахъдалъ. Ахал гьесIила бажардахъ икIвидаллъи букIа илвлъа эчIи идалабагьи. Гьункь йикIвадала илуд седала эл етелълъ ва себдала коба бетелълъ. Икьхъа йикIвадала ва эд булIдала АллагьассучI разикIалладахъ йикIва ила. Зайлахъ йикIвадала зиб-зиб бугучI коба игь илуд ягьуд кумакла игьи. ЗайилилI хва сIикIделъа, зигарилIандала кобалI букIа мисI илуд бехъидахъ. Илуд эшдада АллагьассучI бозелачIан игь яшав. ИлъилI зайлилъа АллагьасучIо кумакла букIа идлуд хадахъ зиб-зиб кобачI бахватI. БегъдучI ахо лайла бехъ олълъи, гIумрулI микъ битIид букбедахъла хад инлълъхе бай-байдадвлъа. Олълъхедахъ икьада бегъв баэ ва баалIахъла ида. Гьадаме бечIубедала балIахъ бакIвелълъ. Баркалла ида дибла, дий яцулIла ва исси илулIла къимматла игьи олълъхе ахи баэдадвлъа. Обла ида илIи бичIила бессила бегьдидас эшдадда еш гьооб гIадат.

Ила ахал гьесIелъ ва бегьананда еххви сIикIид чIета. Елабе загIипее ялIв, амма дихе иидеда илулI елабе къуватее якIвада заманла. ИлулI якIвелI гьолъичI кантIид вукIа ди иннадала. Гьолъи бета, эшлъви игьлада игьелъ олъи гIумрулIандала. Себлала мукъулI севдала гьадамчI илуд гIайиб игьелъ. Себилала илбела бисинна гуда гьункьисда гьообе. Дихе якIо эчIиссия йилIудеда гьообе илубачI ссия аквалI ХIабуллагьханнви Хатибач. ПьекIва бакъада вичIадала олъи боуда вагьлъала ва лъалъада ягьвлъала юшаб лъайла гуд ва оби гьообела балъвал. Гьункьисс илубалI гьолъид ида аб дунялчI гьолъи цIин. Гьункьисс илубалI елабад ида аб дунялчI берцинлъила йисIал.

.. Ахал гьесIила, гьасIа батула ва иквнадала бажардидасс, бахенчIодала ал зайлаб мачIдуб МасквучI ида гошаб больница (Н 18). Зайлаб мачIилачIан босIулIла, егьинлIла об мачIдуб илбе бакIудеда оддуч! эсбахъе; бегъуссан имбе байладала баихвида об больницо. Зайлаб магIла бета, мачIилI илала ета бегъусс имубад себила гьасIбе бехъидеда. Гьункьисла ида сесебе квинтIабе бакIудахъ инубеда мачIудлъадала яхI бохиннас.

... Динда вукIудеда ургъдахъ:"-Этилак!ахъ илIи аб дунияло бал!вал?''-дахъ."-Эд налъкIа гьадамачI ах аб дуниялчI? ИлълъалххинкIа илIи маналIахъ? ИкьисскIа микъ илIиб: битIиддакIале, бичIаннакIале? ИмчIанкIа илIи? ЕлучI квадан эха, якIвечI ини экIа? ИлIи басиннабла ва илIи игьидабла данн букудахъ идакIа? ИкьискIа аб дунияллI балвлIи ва об балчIо удахъе экIа: байдамекIале, кьодабекIале, къотIулъбекIале, екъабекIале? Ано манелъали экIа: сIакале, закIале; милъкIале, босIкIале; лълъинкIале, анзкIале; цIакIале, ахбекIале; бечIатIвлъикIале, гьацIалъикIале; букьлъикIале, мисIалъикIале? ИкьхъакIале яна егьме ва икьхъакIале милъабе яналлахъ?" -дахъла.

... Дихеда бегъв гьа-а бичIе. Егъв хошбела сIалид де бичIелI басанна: ссиянисс грециял! философалди хъваддала, хрисгианияб динлI гьадамад хъваддала, исламлI гIалимзабади хъваддала. БичIелI басинаб гIелмучI сIедала ида "Танатология" - дахъ. БичIлалIаб бакIве лълъехедала иидахъ ида. Егьме сIикIдогьассан гIумру сIикIид идалаб ида балIудахъ. Иннвида зибе тIане егъв йакIудеда милъишабадучI бакьан. Бехалъелъа къанагIат вулIудеда инвида зибе тIане. Бехалъогьассан зиб-зиб милъ боссхе-егьинхе бащадаб ида булIудахъ. Дже, гьакьан бетила бичIелоI басен. Пумрула-бичIела тIобадв бичIчIида гьадаме дихеда ялъло данд баквелъ. Удано виадала икIвлъама гуда севдала инсаният булIабесс ехходала. Жавабали йисинас суалди егъ ида диела аб дуниялчI. ЭчIиссиянисс суал ида дилъададе гудаб: "-Эд сабалъикIа ила аб гIакъубалIи?" - дахъ.

Зайлабедвхе бацIна балIабдви икьидеда: "- Мунагьбе ахо яна гудда йисамекьа ай зайли" - дахъ. АллагьасучIла ва гьадамачIла ссия де нугIлъи игьида: " Дихе иэхъа дий илуд себдала анлъ икьелълъ ва седала да игьелълъ мунегь биалIаб" - далъ.

... Къина эчIида босIулI МасквучIо виэлъа микIубда тIалаб игьи бета, дичIо вулIудаб села гьолъила вукIелълъ илвлъа. Ди яц Шамсиятид - дахъ икьадда инлъилIда гьекIва АслудинлачIан ва мачIи - ДжамилалачIан ва МахIаммадлачIан - сан йилIви елъадала-лъайилла, къинала - цибала эшдада гьооб тIалаб игь илулI ай акькьудала егьинлIан.

Ай акькьудала егьинч! бегьан булI илвлъа кобалъа машкитлъила, кьихна бегьанлъила, икунна Iьакъвлъила. Бегьанла, гIумрулла себ булI иллъва.

Дихал Масквол ила ния себда - себ мукъулI. Динма, дий гьасI - Луизала, дий ягь- Фатимала

хIалтIила манелъа эгьи инлълъвхе ахи ви-ила илълъил! мисI и-идаб гьадамдала икIв-дахъ идалелълъ илвлъа МоквучI. Олълъа идал ягьвхе, гIагарлъихе, гьанлI ва агьулч! эсбахъе йикIула. ЯхатIв себдала мукъулI икьелълъ илуд Москвол нииладахъ. МасквучIо ди, Луиза, Фатима ва МахIачхъалачIо дий ягь Нафисат ва див вагьа АхIмад инлълъхал баэлъа ешдада йиххидаб йикIва ила.

ДиблъичIо иллъва кумек ШамсиятилI бегьанна - азалда мукъулI сикIид букIа. Ди илуд Шамиятихъ, ай инлълъилIда ягьухъ "-Ила" - дахъ икьидеда бегъусс. 06 икIи ягьвлъа илуд гудда эчIчIи гошаб къиммат? Шамсият йилIв илвлъа ягьлъила, яцлъила, илалъила ва гоше илалъила. ГьункькIама ягь яхенлъа ила - има эшдада биххла бакудеда. Ила-има бехалъелъа ягь ида йисиннахъ вагьучIодала ссия. ИлълъилIдала кIуме ва бекъулI зайлахъ йикIвадала Шамиятид ИIь ай щинее егьималIан илулI гошаб тIалаб, себдала мукъулI гIарз икIидалълъи. ЭчIэчIида сагIатучIо хардалаб йикIва ила бегьана, олъилI черхичI лъалъадаб вукIа лIилI - крем. Зиб-зиб буглIан илучI чур игьалаб букIа. Зиб-зиб рузман милъич! йишуннахъ ида, лъуме якъудахъ ида, гьолъхъа икванахъ ида, басIадаб бегьанла ва цIивб избулала бисIал ида. ИлулI хъал тана бесселълъ. Илуд инлъилIда мачIдуб игьидабкIасс гьооб тIалаб игь Шамсиятид илулIла. БичIла бессла бегьдихв гьункь иннубеда ила-имуб мачIуди гьооб тIалаб игьидаб гIадатла ва гIамал-ла.

Гьункьис гьоэ ягьвлъа икьисс орден, икьисс ссайгъат ва икьисс сIеха гула вукуда? Ди иннадала налъулав ида яцвлъала, олъилI гьекIва Аслудинлъала ва оддубе магIи: Джамиля- МахIаммадлъадла. Ди яцулI дипломла ихв, олълъи хошбела - газетбела сIалдихвида. Яц избула белIтIула, бакIуна ва игьила ругьунлъ, ПелмулI ягь икIв, амма олълъи икьидда дичI иннадала якIвечI букIледа: "- ЭчIчIи дие талихIчIанисс егьме якIве илулI хъулухъ игьила гьаада. ИлулI тIалаб игьи ди зекъвелълъ" - дахъ. Маша - Аллагь! Игьла-ла игь гуда илулI хъулухъ Шамсиятид илIи бахиллъло гьооб. ДуниялчI ах эшдада иидаб йикIва англиялI ехалъидда ягь Тереза. ДуниялчIда ах балълъго балагь биада макIалIан гьадамалъа кумак игьидаб букIа олълъи. ГьункькIама олълъичI вукIа сIе йилъи "Ила-(мать) - Тереза'' -дахъ. Зайлелъа ила-имлъа, яц-вацвлъа гьооб тIалаб игьидабдлъва гудаб хассе "Яц ШамсиятилI" сIе йилIидда йремия илIила игьла бегьиледа.

Бегъв икIв зайлелъа гьакьол хъулухъ гьаада илаима ва гьукь ила-имуб тIалаб игьидаб мачIила. Дихе МасквучI больницо бегьв бакудеда бехалъидда ягьигьадаме. Иннубеда ягьуди - вагьуди ЭIьаллала себикIидала бехъичнида оби Обп беIьана хIакъиралда хъубльич! бетидеда а-гьансIла иилIви.

танахъ хъал-щубарилачIан. Амма гьункь ила-има бетадала одлъа биалIаб пенсиялI асесс бихидеда инвлъадатIиридала сулалидалълъи. Ила-имуб гьан-къвла гудеда ягьуд-вагьуд инлъвада асихъ ва обила "Дом престарелых" - дахъ икьидаб бехалъиддотуб эгьал багъудеда. БичIло ила-има у-нда бетидеда сесебе вагьи-ягьуди тъалабла игьидалълъи ва ахила манидалълъи. Егьме янелъа ва бехалъелъа оби ягьвагьудлъала гьункьисда бета гьаила бисин тIалаб иннубеда мачIдучIо.ГьолъилIла эшвлъилIла гIамал ида дуниялчIо бетIвидас ва ххари-ссараддв егьме янадала ахи диалIаб.

Елъелисс Европа-АмерикIачI бешушдахъ ида мачIуди ила-имулI тIалаб игьила букудаб букIе. Балугълъелъа ила-имуб гьанкъвла бета иннвлъада идалла шьиладахъ икьи эгьийо гIекьал маннеда бегъусс ягьи-вагье. Европа-Америкадлъохъ эчIиссия ахан бехалъидда ссанда ини багьвалаб гьанкъвабе. Елъеллъохъ (12.04.2001 еIьи) НидерландачI эшдада-эш зайлаб гьадаме бичIала бегьдаб закон бух-бесса депутаталдви. Европа-АмерикалI гIелму, лъай, санагIалъи ва бечелъи бегьила ида илIлъа, амма удадвие сейкIидала гIадатбе икIв илIа яхалъидаб.

ЛъунчI байддакIа гьункь ила имлъа игьидаб гьолъи-эшвлъи? ЛъайчI байддакIале? ДинчI байддакIале? МиллатичI яги гIадатубачI байддакIале? ШагьарчI яги гьанлI макIалIа гуIмру игьечI байжддакIале? Дихеда иехъа зибеда ила -имучIла ва оддуб мачIдучIла байдда ида об. Икь хъакIаледахъ ххинсIалада икьида: "- Дихела бегъв гьа-а гIурсудалIла, будайлиялдубла, жугьутIалдубла ила-имулI гьооб тIалаб игьидаб вагьила - ягьила" - дахъ.

... Еба Дагъистано вацIидалъи вуна ди лъалъацIада егьин. Ида еба эшдада берцинаб илIиб Дагъистан: екъабе джиджималI тIамссабалIан ида, вогьучI апал йилIудахъ ида, чIоре кечIабачI ида, худе екьила ссия эчIиссиянисс ехъин хъвадала хIадурлъи ида. Милъишедда ягькIасс уздане идае-басс унсс. Ваханна мачIичIокIада папаб гьа ида ебасс унсучIо.

Ягьина еба ила эшдада зайлахъдалъ МасквучIо ххиххвлъи дин-ла вияа илхве ахи. ИлулI букIудаб букIа ургъел:"-3ий йичIидама ди инлълъичI эсбахъе висинналIахъдахъ. Обда ургъелчI динла вукIудеда. Гулле икIв илулI. Иквен дагьлъида. ЧIета ида. ЦIа ида черхичI. Гьана ида тIадахъ. Хъал ида ашуб булIудахъ. "-Ди имкIале?" - дахъ хинсIалелъа "-МахIаммад висон" - дахъ икь илуд. Ди инлъа эчIчIи идалабдахъ икьидаб букIа илуд ссия. Ди виэлъе эшдада йиххидаб ЙикIва илла. ЯлIама ди виэлъа гьиIЬнадала гьигьнелълъ ила. Елъелисс мсдициналIла икIв илвлъа булIулол юшаб кумак-ча.

Ахи бечIатIуб милъ биэлъа хIехьела букудахъ ида лълъедидала. Илуд яхIлачIан хIехьедахъ ида ай эшдада бакIукIее зайлбе.

... Ай милъабалIан илуд ссиянда игьидда ва илуд икьида (илулI хIадисали) ида якIвелIи ялIудахъ йалъел. Илуд себдасеб мукъулI чIин ди IIагерада ягьуд иннуб унчулI чIачIамекIалла де сIудалдахъ икьелъа.

... ИлIи гьанлIан вукIа эшдада берцинав, хIалимав, динлI гошо, гьадамела идалаб ва гьадамалъала идалаб Пашикъоссу МахIаммад . Ов вукIа гьалIанис дибирла ва гьалIанисс туканлI гошола. ОссулкIасс берцнел лIасIв дихе ялъло волъелълъ. Пашикъув МахIаммадид гьодулIан "ТIалкъин" бехъидама дихе якIвелIи булIудаб букIа: "ДуниялчIда лъасIв эчIчIи гьоолдахъ висIиннаб ИталиялIан ваханна опер-кечI бехъидаб Энрико КаррузокIахъ магIарухъ виа" -дахъ. Уде егьималIан я-кIасс лъасIв хъвадаб - аудио ва кино бухудаб видио - гъирс букIаха елъелисс гIел хIикмалъила букIа Пашикъассув МахIаммадил лъасIухъ. ДагъистанлI екъабехе волъа йиси ялъло оссулкIасс берцнел лъасIв. ЧIачIамелачIа инсхве туканлъи баэлъа осси кампитIали гудаб якIве мачIудлъа. ЯхатIв ойда чIачIаме гудаб якIве Россиякъо илIиб шкульлIал хIалтIила баеда учительзабаздвлъа.

Де дахи якIвелълъ об гьекьа бахиннаб унчIулI чIачIаме. Иссиедала яIкве унчбе. Улуд гудаб якIве дилъа чIачIаме туканлIи гулала ва къуватав вулIуладахъла ссетIкIулесIа ялъинналъи хелала. ГьункькIама бисинна илвлъа йихан де сIогь игьидахъ. Эшубссан илъатубе мачIудхве ахи игьидабла ида гуда гьадамалI гIадат. Динлалъама гуда вукIа эчIчIида егьин вугьлода имала вичIа илIатвлъудда мачI. ИлъатлъвелI букьлъи икьолла гьа-а дихела илуд икьол цIин вукIадала. Илъатубе мачIи гьообе балI вихв-дахъ басиннахъ дихеда бегъв волъа . Басамеда илIиб агьуллI "- Илъагув мачIиб тIалаб игьечIо хъирисад бицIидда ихулIда хайир сIикIидда букIуда" - дахъ. Ой букьуе, загьрулI анлъобе дихе воъуддабхъа бегъвди икь ди микIукIама. ГьункькIама букIудеда диб хиял: "дилъа ас гьа-ада яги мачIудлъа гьолъи игьила идалла якIвелIан гурхIелчIанисс бечедав гьадам дандлъада илъатубе мачIи салдала ва одлъа букъуддассан дихила хассаб фонд ахина" -дахъ ИлъатвлълI басанна хоша хъвала хIужжабеесс егъв ида-ан дие. РегIел икIидалълъи вехьи ида.

Де чIачIаме сIудалдахъ инлълъихъ икьиддада милъилI, макалахъ шкуль лIано эгьи виалIабда, илуд иквнадала вессидалъи чIинн ида ди. ЯхатIв ди гошо вулIелъа дильа илудди чIинелI инлъилI якIва эшдада къеилъикIалла-дахъла икьи басан об.

ЧIинама ди-халла вукIуда. "- СIудалелълъай, ила", "- СIудалельай, ило" - дахъ. "- Див има чIаго висанхъаесс чIина вукIельль минди" - дахъла.

ЯхатIв ата ой чIачIаме дахидахъ якIве дич! ахо мисI игьида ягьулI мачIид. Яесс овла гошо вулIи ида ва осси илала ехалъи ида. Оби иннулIанда зибе бахалъидала бакIвихида. ЧIачIаме осси дахидахъ гьаъда мадугьалихьисс гоше СалихIатид ида яхатIв басан ди гIайибдала икIвидалъи чIиннала и-яа.

Илуд чIинелъа вуна ида ди ими яц Напизатхе хъадахъда. Напизатла ва олълъилI гьекIва АхIмадла бакIве эшдада гообе гьадаме. Одхе виэлъа алжанлIи виъелъакIада гьасIа ессдаб вукIа ди илъатвий якIва. ЯхатIв гошо вулIелъа ди ягьучIла ва вагьучIла де сIебе яалъ Написат ва АхIмад-дахъ. ГIайибдала икIвидалъи илуд чIинела йихан ди вукIеда Напизатихъ: "- Ди экIу илхвал вунадала икIвлъа" - дахъ. Напизатид икванла ида ди, гардалла ида, илхвела йина ида ЯхатIв нияа илуд хъа-дд ди веха эгьал вехъи ида. ПумрулIандала илуд экIу себдала мукъулI ди чIинелълъ ва дихъ яххелълъ. Гьункь микIуда вукIа илуд гуд дилъа бешушидасс дарц: "-ГьекIви босIуч! давилъла бегьдидасс вукIе эд булIадала ва икьол мискинда вукIадала". Об илулI дарцлъа ди себдала мукъулI хисделъ.

Илхве микI-микIуб гIурусла и-идаб букIа мисI. ЛикбезлIан сIалдахъкIама ой йикIва. Латынхъа хъвала-сIалилал иидаб букIа илвхе. Об букIа ида гIажамла ва лIай икIидассла гьадаме Советияб СоюзичIдала бакIула бегьдихвдхъ икьидаб заман. СебикIидала ссалида - лъайчIанис балIула букъуд букIеда. Гошобе гьадаме-ягьидала ва мачIикIаб илаимадала елъада (вечерно) сIалдамаб бакIведа. Илвхал латынь хIарпалдич! илIибда мисIихъа хъвадаб якIве де кагъатбе.

Ако ди Идал школа - интернатлIал вуналIама илуд икь дихъ: " - Ми гьалIано (Ако) вунасс идалл букIелълъ дилъа. Исрапилд ида ми вугъудахъ "дил кIач-чIо батIалъиладахъла икьи". Об заманалIа илулI вац Исрапил вукIа Акве сельсоветилI председатель. "- Эда игьида ? Вунабе. Амма себиладучIо Эшлъихъа сIалидхъала". Ойла илулI хади дичI ешушелълъ.

ЯхатIвла бици ида де яквечI. МедициналI институтла булIи хирурглъи хIалтIила вулIелъе илуд икь дихъ: "- Зиб-зиб операция игьла ссия "биссмила" игьа зайлаб гьадаме буссурмабе бакIвадала -бакIвидакIадала" - дахъ. Обла илулI малъи де иннадала тIобадаледа..

Себла. Илуд икьидаб букIа дихъ: "- ГьанлIано гьасIла ехъи бокьиддал вунабе хIалтIила тохтурлъилГ - дахъ. "- Яги диб мисI иидасс ехъада гъистанол виабе хIалтIила" - дахъ. Ой хаде екъналъилI бета тIобаделъ дичI Имдуб ва илубал! бассана хошбе егъв хъвала якудеда.

.. Ми зекъви иисинакIада себла басинна МасквучIо эгьал виалIамасса мисIелълъилI, бехъилI, яги избулалI инлълъададахъ де дихиддассан илуд себ милъилIан ини гьадамалъа гуд вулIалаб вукIа. Дихе гьункьис яхIчIанисс ягьгьадам гьаэлълъ ялъло. МикIуда вукIабесс ехха дихе иидеда илуд зий мискине йикIвадала олълъи илъатуб мачIудлъа, зайлаб гьадамалъа, ехалъидда ягьвлъа йикь, гьаП, инса, избула яги избула игьила базар, канпит! печеньяби, чакар гудаб якIве тIиридала бахиллъида, якIвечI роххеллачIан. Ди илучI ХIассибат ида сIе. "СетIкIулесс милъ"? дахъ ида ой сIей л! магIнала. КъанагIатей сIе идай ой. ЕлучI, пикруч! ва якIвечI бегъв гьолъикIаб ила ида дий. "- ДичIо севдалассвлъа налъ ихв" - дахъ икьидаб букIа илуд. "ИнлълъалIаб налъбачIола зи ахо йилIвикIалла" -дахъла икьидаб бук!а олъи. Амма "вагьуд илълъа игьила букудабссан хъулухъ игьелъ"? дахъ себдалла мукьулI бассенлъ илуд.

Гьанлълъаниса себикIидала ягьдуб букIудаб букIа васигат: " - Зибе бичIелъа ХIассибатид зибе башван" - дахъ. ГьекIвассо маналIамала ва гьас ехъидамала баалIабе бакIве илхве инлъва талихI булIбедахъ хала идал илуд хадда булIудахъдахъла икьи.

Гьадамехала якIвечI шайтIан икIвидалъи боздаб йикIва ила эшдада. Себ басина. ГьалIандала эчIчIи масхъарал! хъутанчIисс НазиратилI Мисудуд зайлахъисс дий илвхела ниакIалла басиннахъ: " - Во ХIассибат! Мин йичI.чIадахъ йишван йикIвада Хатикв идай ехха ния гьодулIано" - дихъ. Иллахалла йикIвуда; "- Обес эшмисI бисиннай дуб, Мисуд? Де-ла Наби Загьратидла Хатикв гьолъхъа йишван йикIва. ОлъилI лагала букIа савлъи. ГьачIела яакIвелълъ яцIиннахъ". ЯхатIлахалла Мисудид ахила сIикIдала: " - Гоше Хатикв иннадала йикIва сIихIиле. Уданла къотIи волъуда олълъи игньи инлълъилI макIалIан илъилIда ягьулI гьекIва Абокар вугъуладахъ". ИлакIалла бозда багъи: " -Гьункьла букIудахалей, Мисуд? Волъа букIелълъохъ ялъло удано бехха баэдахъ. БитIараб идакIалей мйнн басиннаб?" ТIиридала гьигьнидалълъи МисудкIала яхатIвла: "- 06 битIараб ида . Гьункьла бугIуддахъ букIеда сесеб мукъулI. Удадвлъала идалл йиссин гуда егъв гуллаб, къерлIа вухудаб ягь.." дахъ.

Себла ида якIвечI. Илуд икьидаб букIа: "-СсетIкIуле дихъда де. гьолъхъакIадахъ икьада, ди об милъилI гьолIхъа еххуннаб йикIва ва зекъудаб-далла йикIвелълъ". "ЯлIама икIвлъохъ ила минн икьидахъ ми Iьолъхъа" - дахъ9

ЭчIи бахатIусла илул! хIадис. "- Зиб-зиб милъичI ссетIкIулела, елъаквлела милъихъ де икьидеда. "- Гьо биабе, милъ! Гьойцъльа биада бисамекьа, ми! Гьо мунабе, милъ' СсегIа ми гьайила хъвад бисамекьа гьообса гьадамехе" - дахъ "-Дулъ ала хъвад бисамекьа, Ила, милъ яла егъв егьималIан гьайила!" Аминь!

Себла икьидаб букIа илуд: " - Удал-ал вогьа саркIвадама ой вогьа кобачI йиссинна. ГьункькIама вогьа вукъе гьооб букIи. МунагьлIи бакула бегьда" - дахъ. АлжанлIи мана изну биададучI бакьан диб хIисабхъа, дий илала йикIвла йикудеда эчIиссиянисседучI эсбихъе.

... Зи-зи егьинлIан ди ДагъистанчIо вуналIама илуд хадаб букIа: " -ДичIо ахо-ла вулIбе, див вагьа" - дахъ. ГьачIанда ма-лачIан: ''- Ми дичIола йилIвбе, Ила, ахо" - дахъла икьи ди микъо вулIудаб вукIа яхатIвла ила гьайила якIвелIан хьуллачIан.

ЯлIама ди виэлъа илуд хад: "' - Ди гьодулъа яхагьа, див вагьа" - дахъ.